A raza

Can de Palleiro, raza autóctona de Galicia

Orixes da raza

INTRODUCIÓN

Dicionario da Real Academia Galega: “CAN DE PALLEIRO: Can de aspecto semellante ao lobo, constitución robusta e tamaño medio, que está recoñecido como raza autóctona galega”.

Da Xunta de Galicia, foi de quen partiu e se levou a cabo toda a iniciativa para a planificación, deseño e execución da investigación sobre as nosas razas caninas autóctonas a todo o longo do agro galego. Ademais das referencias bibliográficas escritas e orais con que se contaba, tratouse en primeiro lugar de pulsar a realidade existente directamente sobre o terreo, coa prospección, busca e localización de posibles exemplares caninos que polas súas características básicas fenotípicas e funcionais comúns, e debido á súa homoxeneidade puideran constituír posibles agrupacións raciais obxecto de estudo e que xustificasen levar a cabo un Plan de Recuperación das Razas Caninas Autóctonas, constatando a existencia de catro tipos raciais caninos: O CAN DE PALLEIRO, o Guicho ou Quisquelo, o Podengo Galego e o Perdigueiro Galego.

Con posterioridade e cando xa o recoñecemento oficial da raza estaba consolidado, constituíuse a iniciativa da Xunta de Galicia, o Club da Raza CAN DE PALLEIRO, como a única entidade colaboradora para a recuperación, mellora, selección, fomento, difusión e xestión do Libro Xenealóxico da Raza Canina Autóctona “Can de Palleiro”.

Como di o novelista e periodista galego Ramón Pernas

"... nada hai máis galego que o Can de Palleiro. Un xenuíno can do país, o máis valente defensor do fogar e patrimonio, o noso entrañable paisano desterrado a durmir fóra da casa que garda e vixía, enviado a durmir ao palleiro que agora está na súa denominación de orixe, no seu pedigree. O Can de Palleiro é unha das escasas divisas do corazón da nosa terra...".

Queres saber máis sobre as orixes desta raza ?

INFORMACIÓN

Por iniciativa da Consellería de Agricultura, Gandería e Política Agroalimentaria da Xunta de Galicia, despois de recompilar os datos e sistematizados os resultados do traballo de campo, en novembro de 1999 presentouse no III Congreso da Sociedade Española para os recursos xenéticos animais e no I Congreso Ibérico sobre os recursos xenéticos animais. Sociedades Española e Portuguesa para os Recursos Xenéticos Animais (SERGA e SPREGA), celebrado en Lugo; o Plan de recuperación das razas caninas autóctonas de Galicia (España). Onde se recolle toda a planificación, os caracteres fanerópticos a apuntar, as medicións e índices zoométricos, o tratamento estatístico e a actuación e os pasos a seguir na súa recuperación. Este foi publicado na revista científica Archivos de Zootecnia, vol. 50: 187-197, 2001.

Consecuencia do anterior apróbase oficialmente en Galicia a regulamentación específica do “Libro Xenealóxico da Raza Can de Palleiro e o seu Estándar Racial”, que figuran respectivamente como anexo I e II da ORDE do 26 de abril de 2001, pola que se fai público o Estándar Racial do Can de Palleiro e se crea o Libro Xenealóxico da Raza (DOG Núm. 91 do 11 de maio de 2001).

Con posterioridade, na reunión do Comité de Razas de Gando de España (actualmente a Comisión de Coordinación), que tivo lugar o día 18 de xuño de 2001, foron propostas e admitidas cinco razas caninas, entre as que se encontraban as catro razas caninas autóctonas de Galicia (incluíndo ao Can de Palleiro), que tras ser consultadas tamén as Comunidades Autónomas, o sector e outras entidades científicas en materia de etnozootecnia, foron incorporadas ao anexo do Real Decreto 558/2001, de 25 de maio, ao adquirir a consideración de razas caninas españolas, cunhas características e aptitudes determinadas (ORDE de 2 de agosto de 2001; polo que se “regula o recoñecemento oficial das organizacións ou asociacións de criadores de cans de razas puras” BOE núm. 193, de 13 de agosto 2001).

Presentación do relatorio: “Primeiros pasos no deseño das probas de traballo das Razas Caninas Autóctonas de Galicia” no Congreso das Sociedades Española e Portuguesa para os Recursos Xenéticos Animais (SERGA e SPREGA), en Ponte de Lima, Portugal, 2001.

Edítase o libro “Razas Autóctonas de Galicia en Perigo de Extinción”, 2001. Servizo de Estudos e Publicacións da Consellería de Política Agroalimentaria e Desenvolvemento Rural. Fernández Rodríguez, M., Rivero Cuesta, G., Alonso Troncoso, M., Rivero Martínez, C.J., Pose Nieto, H., Justo Feijoo, J.R., Adán Belmonte, S., Díaz Rey, R., Rois Losada, D., Carril González-Barros, J.A. Onde se recollen e describen pormenorizadamente as catro razas caninas autóctonas de Galicia, incluíndo ao Can de Palleiro.

Auspiciado pola Administración Autonómica e unificando os intereses en recuperar e divulgar a Raza fúndase oficialmente o “Club da Raza CAN DE PALLEIRO” (CCP) o 2 de febreiro do 2002, como asociación sen ánimo de lucro, inscrita no Rexistro de Asociacións de España.

O 16 de xullo de 2003 o CCP firma un convenio de colaboración coa empresa pública Xenética Fontao SA. Para os estudos xenéticos e determinacións de paternidades, con vistas a perfeccionar a mellora da raza.

Desde o 6 de febreiro de 2004 o CCP é recoñecido pola Xunta de Galicia como a única entidade colaboradora para a recuperación, mellora, selección, fomento, difusión e xestión do Libro Xenealóxico da Raza Canina Autóctona “Can de Palleiro”.

O 25 de novembro de 2006, no Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia, no Pazo de Fontefiz, Coles-Ourense; a Consellería do Medio Rural celebrou o Curso de formación “Xuíces das razas autóctonas de cans de Galicia”. A proposta do CCP, a Administración recoñeceu a competencia de determinados xuíces, que dende entón son os autorizados para elaborar as valoracións e as confirmacións de raza dos cans que optan ao recoñecemento oficial como exemplares da raza Can de Palleiro.

O 2 de outubro de 2007 modificáronse os estatutos do CCP para dar maior protagonismo aos propietarios dos exemplares. O CCP está constituído por un Comité de Dirección, Socios fundadores, Socios numerarios (propietarios de exemplares da raza) e Colaboradores.

Publicación na “Guía de Campo das Razas Autóctonas Españolas”. Editado polo Ministerio de Medio Ambiente e Medio Rural e Mariño. Goberno de España, 2009. Na páxina 524 descríbese a Raza CAN DE PALLEIRO como “autóctona en perigo de extinción”.

O 30 de abril de 2012 o CCP asinou co Concello de Narón (A Coruña) un convenio de colaboración, no que se inclúe o uso das instalacións do Parque Temático Integral de Desenvolvemento Rural ALDEANOVA en Sedes-Narón.

En xullo de 2012, na Facultade de Veterinaria do campus de Lugo, da Universidade de Santiago de Compostela celebrouse o curso de verán “As razas de cans autóctonos de Galicia” no que o CCP tivo unha destacada participación.

En maio de 2013, no Centro de Razas Equinas Autóctonas de Galicia, no Pazo de Quián, Sergude, Boqueixón-A Coruña; auspiciado pola Subdirección de Sanidade e Produción Animal, da Consellería de Medio Rural e do Mar da Xunta de Galicia, celebrouse un curso teórico-práctico para a capacitación de Técnicos Cualificadores da Raza Autóctona Galega “Can de Palleiro”.

A Raza CAN DE PALLEIRO, formou parte do proxecto «El planeta de los Perros», aparecendo nun programa monográfico do Canal TV Rusa.

No IBADER, da Universidade de Santiago, no campus de Lugo, auspiciado por a Subdirección de Sanidade e Producción Animal, celebrouse o 3º curso teórico-práctico para a formación de Xuíces Oficiais da Raza Autóctona Galega CAN DE PALLEIRO.

Modificóuse o núm. 3 do anexo I da Ordenanza 26 de abril do 2001 da Consellería de Agricultura, Gandería e Política Agroalimentaria, no referido ós Rexistros do Libro Xenealóxico. De forma que, é necesario que os adultos superen a certificación de “Apto para a reproducción” para que a súa descendencia podase inscribir no Rexistro.

No 2016 o CAN DE PALLEIRO é o protagonista do capítulo “Presumamos como galegos” da campaña publicitaria de GADIS, dentro da serie “¡Vivamos como galegos!”.

A Consellería de Media Ambente e Ordenación do Territorio, por a que se conceden axudas para a adquisición de cans protectores e defensores de gando, nomea á Raza CAN DE PALLEIRO.

No centro de Recursos Zooxenéticos da Xunta de Galicia, no Pazo de Fontefiz (Coles – Ourense), auspiciado por a Subdirección de Sanidad e Producción Animal, da Consellería do Medio Rural da Xunta de Galicia, celebróuse o 4º curso teórico-práctico para a formación de Xuices Oficiais da Raza Autóctona Galega CAN DE PALLEIRO.

A presentación de “Don Ferretín Ferretón e o seu cadelo lambón: un conto sobre o CAN DE PALLEIRO” da editorial Barafunda.

No Centro de Recursos Zooxenéticos da Xunta de Galicia, no Pazo de Fontefiz (Coles-Ourense), celebrouse unha exposición do libro Bestiarium do fotógrafo José Barea sobre razas autóctonas españolas, que inclúe dúas fotografías de exemplares de raza. Can de Palleiro .

No Centro de Razas Equinas Autónomas de Galicia, no Pazo de Quián, Sergude, Boqueixón – A Coruña; a “Xornada
teórico-práctico para Xuíces de Concursos Monográficos da Raza Can de Palleiro”.

Asinouse un “Convenio de colaboración entre a Fundación Rof Codina e o Club de raza Can de Palleiro”, a través do cal se financia a bolsa recibida polo europeo residente en Medicina do Comportamento e o Servizo de Reprodución.

No libro: “España a través de sus Razas Caninas. Origen, historia y funcionalidad”, editado por o Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación – Real Sociedad Canina de España, aparece unha ampla descrición (con reportaxe fotográfico) da Raza CAN DE PALLEIRO.

ACTUALIDADE

A renovación acordouse, cun aumento significativo do importe, do “Convenio de colaboración entre a Consellería do Medio Rural e o Club de Raza Can de Palleiro para a concesión de axudas para a realización de actividades de promoción, promoción e difusión do Raza Can de Palleiro no período 2021 – 2024 ”.

O club forma parte de FEDERAPES (Federación de razas autóctonas
Español) que vela pola biodiversidade dos animais domésticos en España.

Ademais, a Administración da Xunta é depositaria e xestora do Libro Xenealóxico que se nutre da documentación achegada polo Club.

LIBRO XENEALÓXICO

Actualmente a Administración é depositaria do Libro Xenealóxico que se nutre da documentación subministrada polo CRCP: Valoración de exemplares de nova aparición.

  • Notificación de camada de cruce en pureza racial.
  • Declaración de nacementos.
  • E confirmacións de raza de cachorros de camadas notificadas, ao alcanzar os dezaoito meses de idade.

Unha vez contrastada a información achegada polo CRCP, o Director do Centro de Recursos Zooxenéticos, por delegación do Subdirector Xeral, emite os pedigrees oficiais correspondentes, que envía a cada propietario.

A Comisión Reitora do Libro Xenealóxico está composta polo Subdirector Xeral de Gandería, o Xefe de Servizo de Produción Animal, un veterinario deste servizo, un Técnico Cualificador da raza nomeado pola Consellería e o Presidente do CRCP.

O Libro Xenealóxico, segundo acordo tomado pola Comisión Reitora, consta de tres rexistros:

  • Rexistro Fundacional. Nel inscríbense os exemplares sen antecesores rexistrados. Neste momento está pechado provisionalmente.
  • Rexistro Auxiliar. Nel inscríbense os cachorros nacidos de, polo menos, pais rexistrados.
  • Rexistro Definitivo. Nel inscríbense os cachorros con pais, avós e bisavós rexistrados.

Todos os exemplares, cando alcancen o desenvolvemento completo, e antes de cruzalos, deben pasar unha avaliación para determinar o seu “Apto para Reprodución” e que a súa descendencia se poida inscribir no correspondente Rexistro do Libro Xenealóxico.

O Club de Raza Can de Palleiro forma parte de FEDERAPES (Federación de Razas Autóctonas Españolas) que vela pola biodiversidade dos animais domésticos de España.

Federapes-logo

Función Zootécnica

INFORMACIÓN

Empregado como can pastor, compaña e garda, dotado de gran polivalencia, xa que por todas as súas características morfolóxicas e de estabilidade psíquica, podería chegar a desenvolver funcións de can policía, en catástrofes, socorro, rescate, guía, narcotráfico, exército, etc…

Por outra banda, trátase dun fiel compañeiro e coidador que a miúdo vemos acompañando aos maiores da casa nos seus paseos.

O QUE NECESITAS SABER

A zootecnia é unha ciencia que estuda diversos parámetros para o mellor aproveitamento dos animais domésticos e silvestres, pero sempre tendo en conta o benestar animal ante todo e se estes serán útiles ao home coa finalidade de obter o máximo rendemento, administrando os recursos adecuadamente baixo criterios de sostemento.

Función zootécnica raza Can de Palleiro

Características xerais

Características generales de la raza Can de Palleiro

APARENCIA XERAL

Este animal é de tronco indoeuropeo, rústico e corpulento, de tipo lupoide (Mégnin P., 1897), perfil recto, eumétrico, de tamaño medio, duns 60-62 cm na cruz, mesodolicomorfo, de proporcións harmónicas e de constitución forte, con ósos bastante anchos (grosos), característica da súa rusticidade. As femias son algo máis baixas, de aspecto máis lixeiro e de proporcións máis lonxilíneas.

A pesar de presentar unha osamenta forte non da unha sensación de gravidez ou de animal linfático, xa que os seus movementos son rápidos e de boa musculación.

TEMPERAMENTO E COMPORTAMENTO

Can pastor e de garda, polivalente, pois tanto vai coas vacas, arreándoas e gardándoas, como tamén coida da casa. Gardián de proverbial intelixencia, presenta un carácter forte e reservado cos estraños, sendo, ademais, valente e mordedor, características que o fan un gran colaborador na condución e garda do gando. Presenta unha gran fidelidade co seu amo, coa xente da casa é dócil e tranquilo.

É necesario destacar a estabilidade psíquica e equilibrada deste animal, propio dun can pastor, polo que esta característica debe coidarse en extremo, fomentando a selección de exemplares equilibrados e suficientemente socializados.

Características rexionais

A cabeza é forte, cunha lonxitude aproximada de 4/10 a alzada á cruz, de forma de pirámide truncada, con óso denso, proporcionado coa conformación do animal. O cranio é plano e ancho, con arcos superciliares suavemente marcados e cuncas orbitarias pouco apreciables. A depresión frontenasal non é moi marcada.

O nariz e o fuciño son medianos e angostos, proporcionais ás dimensións da cabeza. Os beizos son normais e apertados (sen que o superior supere a base das enxivas inferiores), non teñen tendencia a ser colgantes. As mandíbulas son fortes, con arcada dentaria completa e ortognatos, con mordida en tesoira.

Os ollos son de mediano tamaño e de expresión vivaz, de cor variable, desde castaño escuro, nas capas negras, ata a cor mel ou amarela; en algúns exemplares, a pigmentación das pálpebras é negra. As orellas son de inserción alta, grandes e erguidas, con implantación un pouco aberta. 

Presenta un pescozo musculoso e proporcionado coa cabeza e o tronco. Debe formar un ángulo coa horizontal de 45º, a elevación é máis evidente co can en plena acción. A pel non forma papada.

O corpo no seu conxunto é mediano e lixeiramente alongado. A cruz é forte para a inserción co pescozo; a liña dorso-lumbar debe ser lixeiramente descendente, non debe apearse, con lombo curto, ancho e forte, a cruz das cadeiras é redondeada.

O peito é longo e profundo, o seu perímetro supera nun cuarto a súa alzada á cruz, con fortes costelas que non son aplanadas nin pronunciadas. O abdome é curto e lixeiramente ascendente aos pregos do ventre.

A cola é grosa, de nacemento alto e presenta abundante e denso pelo, en movemento elévaa pero non a leva enroscada na cruz das cadeiras.

As extremidades son rectas e ben verticais, presentando unha forte estrutura ósea.

As extremidades anteriores son fortes, secas, paralelas e ben verticais. A escápula forma un ángulo de 45º coa horizontal, uníndose co brazo en ángulo recto (articulación escápulo-umeral). O brazo é forte e musculoso. Os cóbados non deben estar moi separados nin apertados ao peito, con liberdade de movementos. Antebrazos rectos que diminúen o seu grosor de maneira gradual ata os cuartos. Os carpos son de bo desenvolvemento e fortaleza. Os metacarpos están ben proporcionados, con bo desenvolvemento óseo. Os pés son ovalados e con certa tendencia a ser redondeados, con dedos grosos e curtos, ben pechados, con almofadas plantares moi duras e uñas curtas e fortes, de cor escura, ou tamén brancas nas capas claras.

As extremidades posteriores son fortes, paralelas, perfectamente verticais posteriormente e con angulacións evidentes. Pernil ancho, musculoso e flexible. Nocello forte. Pernas fortes. Xarretes fortes e paralelos. Metatarsos sólidos, robustos e paralelos. Pés ovalados, con tendencia a redondearse, cos dedos grosos e curtos, ben pechados, con almofadas plantares moi duras e uñas curtas e fortes, de cor escura, ou branca, nos animais de capa clara. A presenza de espolón e sexta uña é relativamente frecuente, a pesar de que non é desexable.

Os movementos son áxiles e fortes. O movemento habitual é o paso, cambiando ao trote e /ou ao galope sen esforzo se o traballo o require.

A pel tende a ser grosa, sen flaccidez, adherida ao corpo e á cabeza.

A Capa (cor) é normalmente uniforme, presentando unha gran variedade desde areas, canelas, castaños, lobunos e incluso negros; en ocasións poden presentarse exemplares con capa binaria alobada (pelos de cor amarela e, nas puntas, negra), con mestura íntima de pelos amarelos e escuros, amarelando no pescozo, gorxa, peito e extremidades, como sucede nos casos de exemplares desta capa (can lobo). Non son aceptables os individuos brancos ou con grandes particularidades brancas.

O pelo é tupido e denso, máis en inverno, por ser este un animal que acostuma a vivir á intemperie.

Alzada á cruz machos 59-65 cm; femias 57-63 cm.
Peso machos 30-38 kg; femias 25-33 kg.

can de palleiro caracteristicas rexionais

SEDE OFICIAL

SEDE OPERATIVA